Witamina D

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie witaminą D, ponieważ coraz więcej badań wskazuje na jej wielokierunkowe oddziaływanie na organizm człowieka. Witamina D przestała być kojarzona wyłącznie z gospodarką wapniowo-fosforanową, a jej niedobory z krzywicą u dzieci. Przełomowe okazały się odkrycia, które udowodniły, że witamina D może oddziaływać również na serce, mózg oraz komórki jelita i trzustki.

Wielokierunkowe działanie witaminy D

Postęp nauk medycznych i szybki rozwój metod diagnostycznych pozwoliły naukowcom dokładniej przyjrzeć się funkcjom, jakie witamina D pełni w organizmie człowieka. Prócz głównej roli – utrzymaniu homeostazy wapniowo-fosforanowej, związek ten okazał się być także regulatorem odpowiedzi immunologicznej.

Niedobór witaminy D może zaburzać odporność, a także przyczynić się do rozwoju chorób autoimmunologicznych, takich jak cukrzyca typu 1 czy reumatoidalne zapalenie stawów. Związek ten wykazuje także działanie przeciwnowotworowe, może hamować wzrost komórek raka, a także ograniczać powstawanie przerzutów. Badania potwierdziły także rolę witaminy D w regulacji ciśnienia tętniczego, profilaktyce chorób układu krążenia, a także w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Niskie stężenie witaminy D u osób w wieku podeszłym związane jest z zaburzeniami procesów poznawczych, a także chorobą Alzheimera.

Źródła witaminy D

Nazwą „witamina D” określa się kilka związków, których wspólną cechą jest budowa cząsteczki, składającej się z czterech pierścieni. Najbardziej wydajnym źródłem witaminy D jest jej endogenna synteza w organizmie. W skórze pod wpływem promieni słonecznych (promieniowania UVB) z cholesterolu powstaje związek 7-dehydrocholesterol, który jest prekursorem witaminy D. Witaminę D2, czyli ergokalcyferol odnajdziemy w produktach pochodzenia roślinnego. Natomiast witamina D3, inaczej cholekalcyferol znajduje się w produktach pochodzenia zwierzęcego.

Do głównych źródeł pokarmowych witaminy D należą tłuste ryby, wątróbka, żółtko jaj, mleko i jego przetwory oraz grzyby. Znaczną ilość witaminy D zawiera także żywność wzbogacana (np. margaryny miękkie, płatki śniadaniowe). Witamina D zawarta w żywności znajduje się w formie nieaktywnej, a procesy odpowiedzialne za jej aktywację metaboliczną zachodzą w wątrobie i nerkach.

Tabela 1. Zawartość witaminy D w wybranych produktach spożywczych w kolejności malejącej (µg/100g produktu)

Produkt	Witamina D
Śledź w oleju	20,22
Pstrąg tęczowy, świeży	13,60
Łosoś, świeży	13,00
Makrela, wędzona	8,40
Margaryna miękka, 60% tłuszczu	6,25
Żółtko jaja kurzego	4,50
Pieczarka uprawna, świeża	1,94
Schab, pieczony	0,86
Masło ekstra	0,76
Wieprzowina, szynka surowa	0,70

Źródło: H. Kunachowicz, I. Nadolna, B. Przygoda, K. Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczych żywności, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005

Suplementacja witaminy D

Badania epidemiologiczne wykazały, że niedobór witaminy D jest powszechny nie tylko w Polsce, ale także w Europie Środkowej. Unikanie słońca, powszechne stosowanie filtrów słonecznych, a także niska podaż witaminy D z dietą pogłębiają ten problem W 2013 roku Zespół Ekspertów wydał zalecenia regularnej suplementacji witaminą D począwszy od pierwszych dni życia aż do późnej starości. Osoby dorosłe powinny suplementować witaminę D w dawce 800-2000 IU/dobę od września do kwietnia lub przez cały rok, jeśli w miesiącach letnich nie jest zapewniona synteza skórna.

Wybrane piśmiennictwo:

Bjelakovic G et al. Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews2014, Issue 1. Art. No.: CD007470. DOI: 10.1002/14651858.CD007470.pub3.
Płudowski P at al. Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe – recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol Pol. 2013;64:319-2

Witaminy na lato

Fakty i mity