hamburger

W diecie

« powrót do listy

Przegląd publikacji naukowych

Zarówno ilość tłuszczu ogółem, jak i rodzaj kwasów tłuszczowych w diecie ma istotny wpływ na zdrowie. Szczególną uwagę zwraca się na rolę kwasów tłuszczowych w profilaktyce i terapii chorób układu sercowo-naczyniowego (CVD).

Związek między wysokim spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) a zwiększonym ryzykiem CVD od niedawna stał się tematem intensywnych dyskusji w środowisku naukowym (Hammad i wsp., 2016). Pojawiły się głosy podważające ową zależność, tym samym zasadność limitowania udziału NKT w diecie (Chowdhury i wsp., 2014; Praagman i wsp., 2016).

Rozbieżność opinii można częściowo tłumaczyć odmiennym wpływem poszczególnych nasyconych kwasów tłuszczowych na profil lipidowy krwi, a w konsekwencji ryzyko sercowo-naczyniowe. Zaobserwowano, że zwiększony udział kwasów: laurynowego, mirystynowego i palmitynowego w diecie prowadzi do wzrostu stężenia cholesterolu całkowitego oraz cholesterolu frakcji LDL. Takiego wpływu nie wykazuje stearynowy kwas tłuszczowy (Mensink, 2016).

Mimo tych kontrastów, zalecenia specjalistów z zakresu zdrowia publicznego pozostają jednogłośne. Zespół ekspertów, w tym Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, w wytycznych dotyczących profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego (Piepoli i wsp., 2016) oraz leczenia zaburzeń lipidowych (Catapano i wsp., 2016), jako jeden z celów terapeutycznych w ramach zalecanej modyfikacji stylu życia, podkreśla potrzebę redukcji spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) do poziomu 10% wartości energetycznej diety lub dalszej, do 7% – u osób z hipercholesterolemią.

  • Dowiedziono, że zastąpienie 1% ogólnej puli energii pochodzącej z nasyconych kwasów tłuszczowych równoważną dawką jedno- lub wielonienasyconych kwasów tłuszczowych  prowadzi do istotnego obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL oraz triglicerydów (Mensink, 2016).
  • Z kolei, zamiana 9,5% ogólnej wartości energetycznej diety pochodzącej z NKT na jedno- lub wielonienasyconei kwasy tłuszczowe prowadzi do korzystnych zmian w profilu lipidowym, co łącznie skutkuje 20% zmniejszeniem ryzyka CVD (Vafeiadou i wsp., 2015).

Dowodów potwierdzających istotny związek między nadmiernym spożyciem NKT a rozwojem CVD dostarczyły wyniki 24-letniej obserwacji 73 147 uczestniczek badania Nurses’ Health Study (1984-2012) oraz 42 635 mężczyzn uczestniczących w projekcie Health Professionals Follow-up Study (1986 – 2010).

Wykazano, że u osób z najwyższym spożyciem nasyconych kwasów tłuszczowych (14 – 15% ogólnej puli energii) ryzyko choroby niedokrwiennej serca było wyższe o 18% w porównaniu do osób z niskim spożyciem NKT (6,9 – 8%) (Zong i wsp., 2016).

Dodatkowo, dobrze udokumentowany jest związek między zawartością izomerów trans w diecie a nadmierną masą ciała, parametrami stanu zapalnego, dysfunkcją śródbłonka naczyń (Mozaffarian i wsp, 2009) oraz proaterogennym profilem lipidowym (Brouwer i wsp., 2016) i zwiększonym ryzykiem zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych (de Souza i wsp., 2015). Dowiedziono także, że wysokie spożycie izomerów trans kwasów tłuszczowych (2,5 – 6,3%) prowadzi do wzrostu ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych o ponad 25% w porównaniu do podaży rzędu <1 – 2,4 % wartości energetycznej diety (Skeaff i wsp., 2009). Stąd też jako jeden z głównych elementów profilaktyki i terapii chorób układu krążenia wymienia się ograniczenie spożycia izomerów trans do < 1% łącznej wartości energetycznej całodziennej racji pokarmowej (Piepoli i wsp., 2016; Catapano i wsp., 2016).

W kontekście światowych zaleceń żywieniowych dotyczących spożycia tłuszczów warto również wspomnieć o wynikach niedawno opublikowanego badania oceniającego wpływ spożycia różnych rodzajów tłuszczów stołowych na ryzyko sercowo-naczyniowe. Wnioski wynikające z ponad 13-letniej obserwacji grupy obejmującej 70 000 kobiet wskazują, że zastąpienie masła lub twardej margaryny – margaryną miękką może prowadzić
do zmniejszenia ryzyka wystąpienia zawału mięśnia sercowego (Liu i wsp., 2017).

Najnowsze badania wspierają dotychczasowe zalecenia żywieniowe, które koncentrują się na ograniczeniu nasyconych kwasów tłuszczowych i zastępowaniu ich nienasyconymi kwasami tłuszczowymi w celu zapobiegania chorobom układu sercowo-naczyniowego.

Zastępowanie produktów o wysokiej zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych, np. masła czy oleju kokosowego, produktami bogatymi w nienasycone kwasy tłuszczowe, m.in.: oliwą, olejem rzepakowym, wysokiej jakości margarynami miękkimi, wywiera korzystny wpływ na zdrowie.

 

WYBRANE PIŚMIENNICTWO:

  1. Brouwer IA. Effect of trans-fatty acid intake on blood lipids and lipoproteins: a systematic review and meta-regression analysis. World Health Organization, 2016; http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/246109/1/9789241510608-eng.pdf
  2. Catapano AL, Graham I, De Backer G, Wiklund O, Chapman MJ, Drexel H, Hoes AW i wsp. 2016 ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias. Eur Heart J. 2016;37(39):2999-3058.
  3. Chowdhury R, Warnakula S, Kunutsor S, Crowe F, Ward HA, Johnson L i wsp. Association of dietary, circulating, and supplement fatty acids with coronary risk: a systematic review and meta-analysis. Ann Intern Med. 2014;160(6):398-406.
  4. de Souza RJ, Mente A, Maroleanu A, Cozma AI, Ha V, Kishibe T i wsp. Intake of saturated and trans unsaturated fatty acids and risk of all cause mortality, cardiovascular disease, and type 2 diabetes: systematic review and meta-analysis of observational studies. BMJ. 2015; 351:h3978. doi: 10.1136/bmj.h3978.
  5. Hammad S, Pu S, Jones PJ. Current Evidence Supporting the Link Between Dietary Fatty Acids and Cardiovascular Disease. Lipids. 2016;51(5):507-17. doi: 10.1007/s11745-015-4113-x.
  6. Liu Q, Rossouw JE, Roberts MB, Liu S, Johnson KC, Shikany JM, Manson JE, Tinker LF, Eaton CB. Theoretical Effects of Substituting Butter with Margarine on Risk of Cardiovascular Disease. Epidemiology. 2017; 28(1):145-156.
  7. Mensink RP, Zock PL, Kester AD Katan MB. Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins: a meta-analysis of 60 controlled trials. Am J Clin Nutr  2003;77:1146–1155.
  8. Mensink RP. Effects of saturated fatty acids on serum lipids and lipoproteins: a systematic review and regression analysis. World Health Organization, 2016; http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/246104/1/9789241565349-eng.pdf?ua=1
  9. Mozaffarian D, Aro A, Willett WC. Health effects of trans-fatty acids: experimental and observational evidence. Eur J Clin Nutr. 2009;63:5-21. doi: 10.1038/sj.ejcn.1602973.
  10. Piepoli MF, Hoes AW, Agewall S, Albus C, Brotons C, Catapano AL i wsp.  2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of 10 societies and by invited experts)Developed with the special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR). Eur Heart J. 2016 ;37(29):2315-81. doi: 10.1093/eurheartj/ehw106.
  11. Praagman J, Beulens JW, Alssema M, Zock PL, Wanders AJ, Sluijs I i wsp. The association between dietary saturated fatty acids and ischemic heart disease depends on the type and source of fatty acid in the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition-Netherlands cohort. Am J Clin Nutr. 2016;103(2):356-65. doi: 10.3945/ajcn.115.122671.
  12. Skeaff CM, Miller J (2009) Dietary fat and coronary heart disease: summary of evidence from prospective cohort and randomized controlled trials. Ann Nutr Metab 55(1–3):173–201
  13. Vafeiadou K, Weech M, Altowaijri H, Todd S, Yaqoob P, Jackson KG i wsp. Replacement of saturated with unsaturated fats had no impact on vascular function but beneficial effects on lipid biomarkers, E-selectin, and blood pressure: results from the randomized, controlled Dietary Intervention and VAScular function (DIVAS) study. Am J Clin Nutr. 2015; 102(1):40-8. doi: 10.3945/ajcn.114.097089.
  14. Zong G, Li Y, Wanders AJ, Alssema M, Zock PL, Willett WC i wsp. Intake of individual saturated fatty acids and risk of coronary heart disease in US men and women: two prospective longitudinal cohort studies BMJ 2016;355 :i5796

Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne

Konsensus ekspertów